'Allianoi’yi kurtaracak proje ve parası hazırdı'
Kazı Başkanı Dr. Ahmet Yaraş isyan etti: "Bu katliam kararını veren kurul içinde görev yapan arkeologların, mimarların yüzü kızarmıyor mu?"
NİHAL AŞKIN / İZMİR (AHT)
SağlıkTanrısı Asklepion’un yurdu Allianoi’yi gün ışığına çıkaran kazı ekibinin başkanı Dr. Ahmet Yaraş, gelinen noktaya isyan etti. İzmir 2 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 'antik kenti kumla örtme kararı'nı, "komik" olarak nitelendiren ve kurul üyelerini "katliam kararına imza atmakla" suçlayan Dr. Yaraş, "Bu katliam kararını veren kurul içinde görev yapan, önünde titri olan arkeologların, mimarların yüzü kızarmıyor mu merak ediyorum. Hangi fresk suyun 30 metre altında korunmuştur. Bu kurulun içinde gerçekten fresk nedir bilen var mıydı?" diye konuştu.
'KIZIMIN ADINI VEREMEDİM'
Yaraş, Allianoi’nin restatörü olan seramik sanatçısı eşi Candan Yaraş’la 2001’de doğan kızlarına Allianoi adını vermek istediklerini ancak nüfus müdürlüğünden onay alamadıklarını da söyledi. Yaraş, "Biz de kızımıza Allianoi’nin ortasından geçen derenin adını koyduk. İlya adını verdik. Orada büyüdü. Şimdilerde 'Evimize ne zaman gideceğiz?' diye soruyor, yanıt bile veremiyorum" dedi.
Dr. Yaraş, Allianoi acısını anlattı:
■ 12 yıllık emeğiniz kuma gömüldü. Neler hissediyorsunuz?
Yüreğim sızlıyor. 12 yılımı buraya verdim. Kazı heyetindeki herkes çok üzgün. Bu eserler bizim değil ki! Bütün insanlığın kültürel mirası. Bizim açımızdan en dramatik olan bilimsel projenin tamamlanmasına izin verilmemiş olmasıdır.
■ Kim, niçin izin vermedi?
Devlet, 2006’da kazıları durdurdu. Tamamının ortaya çıkmasını istemediler. Allianoi’nin yüzde 20’si kazılabildi, böyle bir zenginlik ortaya çıktı. Tümü kazılsa nelere ulaşacaktık kim bilir?
■ Allianoi’yi kuma gömerek korumak mümkün mü?
Bunu söylemek tek kelimeyle komik. Böyle bir sistem dünyada ilk kez Allianoi’de uygulanıyor. Nasıl emin olacaksınız. Üzerine 30 metre su gelecek. Bu basınca dayanacak mı? Bulunan fresklerden bu bilim kurulunun haberi var mı? Hangi fresk 30 metre suyun altında korunur. Sahi bu kurulun içinde gerçekten fresk nedir bilen var mı?
'BU BİLİMSE...'
■ Ama kararı alanlar bilim insanı. Bunu bilmiyorlar mı?
2000’den bu yana yüzlerce makale, onlarca kitap yazılan Allianoi hakkında halen soru işareti koyan kimseler, koruma projesi dedikleri ihalelerle birlikte üzerini tamamen çizseler vicdanları rahatlayacak mı merak ediyorum. Buna ‘bilimsel proje’ diyorlarsa aynı kulvarda olmaktan hicap duyarım.
■ Yurtdışında nasıl oluyor?
Böyle bir olay zaten olamaz başka bir yerde. Yortanlı Barajı uluslararası konsorsiyumla yapılan bir proje olsaydı, su altına terk etmeye cesaret edemezlerdi.
■ Hâlâ bir şans var mı?
Tabii ki alternatifler var. 2002’de resmi yazılarla başvurduk. İzmir Valiliği, Bergama Ticaret Odası, Koruma Kurulu’nda bu yazışmalar var. Proje o zaman sunuldu. Bulgaristan’daki bir projenin benzeriydi. Allianoi, radyal setiyle çevrelenecek ve barajın ortasında bırakılacaktı. DSİ "Çok pahalı" diye yanıt verdi. Allianoi’nin parasal karşılığını kim söyleyebilir? Ayrıca finans sorununu da çözmüştük. Türk-Avrupa Delegasyonu’ndan bu parayı bulmuştuk. Ama kabul edilmedi. Herhalde diğer barajlar için de örnek olur diye reddedildi.
■ Sit kararına devlet uymuyorsa vatandaş nasıl uyacak?
2863 sayılı yasaya (sit yasası) muhalefetten yargılanan vatandaş, devlete şu soruyu sormaz mı: "Sen 2001 yılında 1. derecede arkeoloji sit ilan ettiğin bir yeri korumuyorsun ya da koruyamıyorsun da bizden nasıl böyle bir talebin olur?"
■ Allianoi’de ne var, niçin bu kadar çok konuşuluyor?
Allianoi, bazıları görmek istemeseler de çok önemli bir antik kent. Dünyanın en büyük, en sağlam kalmış ılıcası ve yine dünyada en fazla tıp aletinin bulunduğu bir alan. Bergamalı Galenos’un olasılıkla ameliyatlarını yaptığı yer. Anadolu’da Roma İmparatoru Hadrianus dönemini en iyi veren antik kent. Hidroloji tarihi, mimarlık tarihi, tıp tarihi ve eczacılık tarihi hakkında çok önemli bilgiler veriyor. Anadolu ve Bergama için, daha doğrusu insanlık tarihi için çok çok önemli bir yer.
'ÖRTME' KARARI MAHKEMELİK
Allianoi’nin kumla kaplanarak baraj sularının altında bırakılmasına karar veren İzmir 2 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun geçen ağustos ayında aldığı karar için çevreciler İzmir 4. İdare Mahkemesi’ne dava açtı. Davayı takip eden avukat Arif Ali Cangı, "Davada bilirkişi oluşturma safhasındayız. Mahkeme heyetle keşif yapacak. Mahkeme kurul kararını iptal ederse, kumla gömülen bölümün yeniden açılması için müracaatta bulunacağız. Reddederse su altında kalacak" dedi.
'YAZAR AYTMATOV HAYRAN KALMIŞTI'
Dr. Ahmet Yaraş, dünyanın en büyük edebiyatçılarından, merhum Kırgız yazar Cengiz Aytmatov’un, 2004’te Allianoi kazı alanını ziyaret ettiğini anlattı:
Allianoi’yi duymuş, kalkmış gelmiş. Onu gezdirdim, bulduklarımızı, çalışmaları anlattım. Kazı ekibine ve o sırada kazıyı ziyaret edenlere şunu söylemişti: "10 tane daha Yortanlı Barajı yapabilirsiniz. Ama bir daha Allianoi yapabilmeniz mümkün değil."
Kazı Başkanı Dr. Ahmet Yaraş isyan etti: "Bu katliam kararını veren kurul içinde görev yapan arkeologların, mimarların yüzü kızarmıyor mu?"
NİHAL AŞKIN / İZMİR (AHT)
SağlıkTanrısı Asklepion’un yurdu Allianoi’yi gün ışığına çıkaran kazı ekibinin başkanı Dr. Ahmet Yaraş, gelinen noktaya isyan etti. İzmir 2 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 'antik kenti kumla örtme kararı'nı, "komik" olarak nitelendiren ve kurul üyelerini "katliam kararına imza atmakla" suçlayan Dr. Yaraş, "Bu katliam kararını veren kurul içinde görev yapan, önünde titri olan arkeologların, mimarların yüzü kızarmıyor mu merak ediyorum. Hangi fresk suyun 30 metre altında korunmuştur. Bu kurulun içinde gerçekten fresk nedir bilen var mıydı?" diye konuştu.
'KIZIMIN ADINI VEREMEDİM'
Yaraş, Allianoi’nin restatörü olan seramik sanatçısı eşi Candan Yaraş’la 2001’de doğan kızlarına Allianoi adını vermek istediklerini ancak nüfus müdürlüğünden onay alamadıklarını da söyledi. Yaraş, "Biz de kızımıza Allianoi’nin ortasından geçen derenin adını koyduk. İlya adını verdik. Orada büyüdü. Şimdilerde 'Evimize ne zaman gideceğiz?' diye soruyor, yanıt bile veremiyorum" dedi.
Dr. Yaraş, Allianoi acısını anlattı:
■ 12 yıllık emeğiniz kuma gömüldü. Neler hissediyorsunuz?
Yüreğim sızlıyor. 12 yılımı buraya verdim. Kazı heyetindeki herkes çok üzgün. Bu eserler bizim değil ki! Bütün insanlığın kültürel mirası. Bizim açımızdan en dramatik olan bilimsel projenin tamamlanmasına izin verilmemiş olmasıdır.
■ Kim, niçin izin vermedi?
Devlet, 2006’da kazıları durdurdu. Tamamının ortaya çıkmasını istemediler. Allianoi’nin yüzde 20’si kazılabildi, böyle bir zenginlik ortaya çıktı. Tümü kazılsa nelere ulaşacaktık kim bilir?
■ Allianoi’yi kuma gömerek korumak mümkün mü?
Bunu söylemek tek kelimeyle komik. Böyle bir sistem dünyada ilk kez Allianoi’de uygulanıyor. Nasıl emin olacaksınız. Üzerine 30 metre su gelecek. Bu basınca dayanacak mı? Bulunan fresklerden bu bilim kurulunun haberi var mı? Hangi fresk 30 metre suyun altında korunur. Sahi bu kurulun içinde gerçekten fresk nedir bilen var mı?
'BU BİLİMSE...'
■ Ama kararı alanlar bilim insanı. Bunu bilmiyorlar mı?
2000’den bu yana yüzlerce makale, onlarca kitap yazılan Allianoi hakkında halen soru işareti koyan kimseler, koruma projesi dedikleri ihalelerle birlikte üzerini tamamen çizseler vicdanları rahatlayacak mı merak ediyorum. Buna ‘bilimsel proje’ diyorlarsa aynı kulvarda olmaktan hicap duyarım.
■ Yurtdışında nasıl oluyor?
Böyle bir olay zaten olamaz başka bir yerde. Yortanlı Barajı uluslararası konsorsiyumla yapılan bir proje olsaydı, su altına terk etmeye cesaret edemezlerdi.
■ Hâlâ bir şans var mı?
Tabii ki alternatifler var. 2002’de resmi yazılarla başvurduk. İzmir Valiliği, Bergama Ticaret Odası, Koruma Kurulu’nda bu yazışmalar var. Proje o zaman sunuldu. Bulgaristan’daki bir projenin benzeriydi. Allianoi, radyal setiyle çevrelenecek ve barajın ortasında bırakılacaktı. DSİ "Çok pahalı" diye yanıt verdi. Allianoi’nin parasal karşılığını kim söyleyebilir? Ayrıca finans sorununu da çözmüştük. Türk-Avrupa Delegasyonu’ndan bu parayı bulmuştuk. Ama kabul edilmedi. Herhalde diğer barajlar için de örnek olur diye reddedildi.
■ Sit kararına devlet uymuyorsa vatandaş nasıl uyacak?
2863 sayılı yasaya (sit yasası) muhalefetten yargılanan vatandaş, devlete şu soruyu sormaz mı: "Sen 2001 yılında 1. derecede arkeoloji sit ilan ettiğin bir yeri korumuyorsun ya da koruyamıyorsun da bizden nasıl böyle bir talebin olur?"
■ Allianoi’de ne var, niçin bu kadar çok konuşuluyor?
Allianoi, bazıları görmek istemeseler de çok önemli bir antik kent. Dünyanın en büyük, en sağlam kalmış ılıcası ve yine dünyada en fazla tıp aletinin bulunduğu bir alan. Bergamalı Galenos’un olasılıkla ameliyatlarını yaptığı yer. Anadolu’da Roma İmparatoru Hadrianus dönemini en iyi veren antik kent. Hidroloji tarihi, mimarlık tarihi, tıp tarihi ve eczacılık tarihi hakkında çok önemli bilgiler veriyor. Anadolu ve Bergama için, daha doğrusu insanlık tarihi için çok çok önemli bir yer.
'ÖRTME' KARARI MAHKEMELİK
Allianoi’nin kumla kaplanarak baraj sularının altında bırakılmasına karar veren İzmir 2 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’nun geçen ağustos ayında aldığı karar için çevreciler İzmir 4. İdare Mahkemesi’ne dava açtı. Davayı takip eden avukat Arif Ali Cangı, "Davada bilirkişi oluşturma safhasındayız. Mahkeme heyetle keşif yapacak. Mahkeme kurul kararını iptal ederse, kumla gömülen bölümün yeniden açılması için müracaatta bulunacağız. Reddederse su altında kalacak" dedi.
'YAZAR AYTMATOV HAYRAN KALMIŞTI'
Dr. Ahmet Yaraş, dünyanın en büyük edebiyatçılarından, merhum Kırgız yazar Cengiz Aytmatov’un, 2004’te Allianoi kazı alanını ziyaret ettiğini anlattı:
Allianoi’yi duymuş, kalkmış gelmiş. Onu gezdirdim, bulduklarımızı, çalışmaları anlattım. Kazı ekibine ve o sırada kazıyı ziyaret edenlere şunu söylemişti: "10 tane daha Yortanlı Barajı yapabilirsiniz. Ama bir daha Allianoi yapabilmeniz mümkün değil."
Bu açıdan İtalya'ya çok özeniyorum.Adamlar tarihinin kıymetini biliyorlar.