GEBELİK (HAMİLELİK) TAKİBİ
Gebeliğinizin tanısının koyulduğu günden itibaren sizin ve doğacak bebeğinizin sağlığı için belirli aralıklarla takiplere gelmeniz gerekmektedir. Bu takipler sırasında gebeliğinizin sağlıklı bir şekilde seyredip seyretmediğini öğrenmek, aynı zamanda gebelikte ortaya çıkabilecek istenmeyen bazı durumları anlayabilmek ve doğacak bebekte anne karnında ortaya çıkabilen hastalıklara tanı koyabilmek amacıyla bazı testler yapılacaktır.
Gebeliğin planlanması durumunda yapılacaklar:
1.Rubella (kızamıkçık) titresine bakılmalı ve duyarlı kişiler gebelikten önce aşılanmalı. Eğer kızamukçık geçirmemiş yani Rb IgG(-) ise gebeliği boyunca dikkatli olması gerekmektedir.
2.Varicella (su çiçeği) öyküsü olmayanlarda varicella titresi ve aşılama önerilir.
3.Toksoplazma taraması yapılmalı ve negatif olanlar konjenital toksoplazmozis riski nedeni ile kedilerle temas ve çiğ et yemekten kaçınmalıdır.
4.Uygun kişilerde Hepatit B immunizasyonu ve HIV testi önerilir.
5.Gebelik öncesinde tibbi sorunlar (anemi, enfeksiyonlar, vb.) değerlendirilip tedavi edilir.
6.Hasta aşırı kilolu ise gebelik öncesi kilo vermesi önerilir.
7.Diabet, hipertansiyon gibi hastalıkları olan kadınlar gebelik öncesi tekrar değerlendirilmeli.
8.Diabet söz konusu ise gebelik öncesi kan şekeri düzenlenmelidir.
9-İlaç, sigara ve alkol kullanımı konusunda bilgi verilir.
10-Gebelik potansiyoneli olan bütün kadınlara NTD (nöral tüp defekti) proflaksisi için önerilen proflaktik dozda folik asit başlanır.
11-Uygun popülasyonda hemoglinopatiler, kistik fibrozis gibi hastalıklar için taşıyıcılık araştırılır.
12-Gestasyonel yaşın belirlenebilmesi için son adet tarihinin takvime işaretlenmesi önerilir.
Gebelik planlayan ya da diğer bir anlatımla korunmayan her kadın için gebelikten önce günde 0.4 mg folik asit alması, daha önceki gebeliğinde nöral tüp defekti denilen anomalili bebek doğuran ya da risk grubunda olanlar ise günde 4 mg folik asit alması önerilmektedir.
Maternal diyetin yetersizliği söz konusu olmadığı sürece her gebeye rutin multivitamin desteğini önerilmemektedir. Beslenme problemi olanlara yada vejeteryanlara multivitamin hapları verilir.
HBsAg anne adayının hepatit (sarılık) geçirip geçirmediğini saptamak için yapılan testtir. Eğer anne adayında HBsAg (+) ise, doğum sırasında bebeğe geçme riskini önlemek için doğumdan hemen sonra bebeğe hiperimmünglobulin ve aşı yapılmalı, aşı doğumdan sonraki 2 ve 6. aylarda tekrarlanmalıdır. Halen Sağlık Bakanlığı’nın önerisi ile tüm yenidoğanlara aşı yapılmaktadır. HBsAg (-) olan gebelere, hastalığa karşı koruyucu olarak hepatit B aşısı yaptırmaları önerilir.
Takipler:
- İlk ya da erken dönem muayenesi: Gebelik yaşının ve embriyo sayısının belirlenmesi için, bebeğin yaşayıp yaşamadığını, iç ya da dış gebelik tanısını koymak için
- 11-14. haftalar arasında: Ense deri saydamlığı, burun kemiği varlığı ve bebekteki büyük anormalliklerin tespiti için
- 22-24. haftalar arasında: Bebekte anormallik varlığını, plasentanın yerini araştırmak ve rahim ağzı boyunu ölçmek için
- 32. haftada: Bebeğin büyümesini değerlendirmek için
- 38.haftada doğum zamanı gelen annenin ve bebeğin durumunun değerlendirilmesi için
olmak üzere, toplam 5 kez MUTLAKA hekimi tarafından görülmelidir. Bu muayeneler dışında hekim gerekli görür ise veya gebede normal dışı bir belirti olur ise ortaya çıkan yeni tabloya bağlı olarak ek muayeneler yapılabilir.
-Her muayeneyede anne ve fetusun sağlık durumu değerlendirilir.
-Annenin tansiyonu ve vücut ağırlığı her muayenede ölçülür.
-Özellikle fetal gelişimin değerlendirilmesi amacı ile fundus yüksekliğne bakılır.
-Ödem değerlendirilip her vizitte idrar tahlili yapılır. İdrar kültürü yapılabilir.
-Başağrısı, görme bozuklukları, karın ağrısı, kanama, idrar yaparken yanma, su gelmesi, bulantı-kusma gibi şikayetler sorgulanır.
-Son trimestırda abdominal palpasyonla (karın muayene edilerek) Leopold manevraları uygulanarak fetusun pozisyonu ve prezantasyonu (geliş şekli) belirlenir. Vajinal muayene ile pelvisin kapasitesi, genel yapısı, rahim ağzının açıklığı ve durumu değerlendirilir.
1. ziyaret: Doktor tarafından görüldüğünüz ilk ziyarette tansiyon ve kilonuz ölçülerek kaydedilecektir. Bu ilk ziyarette yaptırmanız gereken testler açlık kan şekeri, kan gurubu, hepatit antijeni ve antikoru ( daha önce hepatit aşısı yaptırmadıysanız) testidir. Son bir yıl içinde rahim ağzı kanserini taramak için smear testi yaptırmadıysanız, smear testiniz de bu muayene sırasında yapılacaktır. Doktorunuz gerekli görürse, vaginal muayene esnasında sizden vaginal enfeksiyon araştırması için test isteyebilir. Sizin kan gurubunuz Rh(-), eşinizin kan gurubu Rh (+) ise kan uyuşmazlığınız var denek değildir; sadece kan uyuşmazlığına aday olduğunuzu gösterir. Kan uyuşmazlığı yerleşip yerleşmediğini belirlemek için İndirekt Coombs adı verilen testi yaptırmalısınız.
2. ziyaret: 11-14. haftalar arasında bir ultrasonografi yaptıracaksınız. Bu ultrasonografide Down sendromu taraması için ense deri saydamlığı ölçümü, burun kemiği varlığına bakılacaktır. Aynı gün yine Down sendromu taraması için, kanda PAPP-A ve Free-beta HCG hormonlarına bakılacaktır. Kan basıncı ve kilonuz ölçülüp, kaydedilecek.
Eğer Down sendromu taraması için 11-14 haftalar arasında yapılması gerekli bu ziyareti kaçırdı iseniz, 16-20. haftalar arasında yine Down sendromu taraması için 3’lü tarama adı verilen kan testini yaptırmalısınız. Kan uyuşmazlığınız varsa indirek coombs testi tekrarlanacaktır. Kan basıncı ve kilonuz ölçülüp, kaydedilecek.
3. ziyaret: 22-24. haftalar arasındaki ziyaretinizde kan hemoglobin ve hematokrit değerlerinize bakılacaktır. Bu ziyarette yapılacak bir diğer test, bebeğin tüm iç ve dış organlarının ayrıntılı olarak incelendiği, ayrıca kalbe ait dokuların tarandığı ayrıntılı ultrasonografidir.Kan basıncı ve kilonuz ölçülüp, kaydedilecek.
24-28. haftalar arasında 50 gr glukoz yükleme testi yapılacaktır. Bu testin amacı gebeliklerin %4’ünde ortaya çıkan gebeliğe bağlı şeker hastalığını taramaktır. Bu kişiler tanınıp, uygun şekilde tedavi edilmezse bebeğin çok iri olması, gebelik sonrası kalıcı şeker hastalığı gibi sorunlarla karşılaşabilirler. Kan basıncı ve kilonuz ölçülüp, kaydedilecek.
4. ziyaret: 32. haftada bebeğin gelişmesini değerlendirmek amaçlı bir ultrasonografi yapılacaktır. Kan basıncı ve kilonuz ölçülüp, kaydedilecek.
5. ziyaret : 38-39. gebelik haftasında bebeğin tahmini doğum ağırlığı, kemik çatının uygunluğu ve doğum şeklinin konuşulması, doğumun planlanması için yapılacak son ziyaret olup, ultrasonografi ve vaginal muayene yapılacaktır. Yine kan basıncı ve kilonuz ölçülüp, kaydedilecek.
Yukarıda özetlenen ziyaret sayısı ve testler normal seyrinde giden gebelikler için yapılması gerekenlerdir. Bu testlerin herhangi birinde bebek ya da annede bir sorun olması halinde ya da doktorun gerekli gördüğü hallerde bu ziyaretlerin sıklığı ve yapılacak testler arttırılabilir.
GEBELİKTE AŞI:
Gebelikte, tetenoz aşısı yapılabilir. Eğer son 5 yıldır tetenoz aşısı yapılmamışsa; anne adayı ile ilk karşılaşmada ilk doz, bundan en az 4 hafta sonra 2. doz aşı yapılır, aşı doğumdan altı ay sonra tekrarlanır. Böylece anne ve doğacak bebekler 10 yıl süre ile bağışıklık kazanır. Kızamık, kabakulak, kızamıkçık aşıları gebelikte kesinlikle yapılmaz.
GEBELİKTE BESLENME
Antenatal takipde önemli bir nokta gebenin beslenme düzenidir. Gebelikte tavsiye edilen kilo artışının belirlenmesinde kriter gebenin hamilelik öncesi dönemdeki vücut kitle indeksidir (BMI). BMI normal sınırlarda olan bir gebenin antenatal dönem boyunca ortalama alması gereken kilo 11.5-16 kg’dır.
Sigara:Gebelikte fazla sigara içimi; düşük doğum tartılı bebek doğumuna, ölü doğuma, plasentanın önde yerleşmesi ve erken ayrılmasına neden olur. Anne adayı gebeliği süresince sigarayı bırakmalıdır.
Alkol: Alınan alkol miktarına bağlı olarak, bebekte gelişme bozuklukları ortaya çıkar. Gebelikte alkol alınmamalıdır.
Gebeliğinizin tanısının koyulduğu günden itibaren sizin ve doğacak bebeğinizin sağlığı için belirli aralıklarla takiplere gelmeniz gerekmektedir. Bu takipler sırasında gebeliğinizin sağlıklı bir şekilde seyredip seyretmediğini öğrenmek, aynı zamanda gebelikte ortaya çıkabilecek istenmeyen bazı durumları anlayabilmek ve doğacak bebekte anne karnında ortaya çıkabilen hastalıklara tanı koyabilmek amacıyla bazı testler yapılacaktır.
Gebeliğin planlanması durumunda yapılacaklar:
1.Rubella (kızamıkçık) titresine bakılmalı ve duyarlı kişiler gebelikten önce aşılanmalı. Eğer kızamukçık geçirmemiş yani Rb IgG(-) ise gebeliği boyunca dikkatli olması gerekmektedir.
2.Varicella (su çiçeği) öyküsü olmayanlarda varicella titresi ve aşılama önerilir.
3.Toksoplazma taraması yapılmalı ve negatif olanlar konjenital toksoplazmozis riski nedeni ile kedilerle temas ve çiğ et yemekten kaçınmalıdır.
4.Uygun kişilerde Hepatit B immunizasyonu ve HIV testi önerilir.
5.Gebelik öncesinde tibbi sorunlar (anemi, enfeksiyonlar, vb.) değerlendirilip tedavi edilir.
6.Hasta aşırı kilolu ise gebelik öncesi kilo vermesi önerilir.
7.Diabet, hipertansiyon gibi hastalıkları olan kadınlar gebelik öncesi tekrar değerlendirilmeli.
8.Diabet söz konusu ise gebelik öncesi kan şekeri düzenlenmelidir.
9-İlaç, sigara ve alkol kullanımı konusunda bilgi verilir.
10-Gebelik potansiyoneli olan bütün kadınlara NTD (nöral tüp defekti) proflaksisi için önerilen proflaktik dozda folik asit başlanır.
11-Uygun popülasyonda hemoglinopatiler, kistik fibrozis gibi hastalıklar için taşıyıcılık araştırılır.
12-Gestasyonel yaşın belirlenebilmesi için son adet tarihinin takvime işaretlenmesi önerilir.
Gebelik planlayan ya da diğer bir anlatımla korunmayan her kadın için gebelikten önce günde 0.4 mg folik asit alması, daha önceki gebeliğinde nöral tüp defekti denilen anomalili bebek doğuran ya da risk grubunda olanlar ise günde 4 mg folik asit alması önerilmektedir.
Maternal diyetin yetersizliği söz konusu olmadığı sürece her gebeye rutin multivitamin desteğini önerilmemektedir. Beslenme problemi olanlara yada vejeteryanlara multivitamin hapları verilir.
HBsAg anne adayının hepatit (sarılık) geçirip geçirmediğini saptamak için yapılan testtir. Eğer anne adayında HBsAg (+) ise, doğum sırasında bebeğe geçme riskini önlemek için doğumdan hemen sonra bebeğe hiperimmünglobulin ve aşı yapılmalı, aşı doğumdan sonraki 2 ve 6. aylarda tekrarlanmalıdır. Halen Sağlık Bakanlığı’nın önerisi ile tüm yenidoğanlara aşı yapılmaktadır. HBsAg (-) olan gebelere, hastalığa karşı koruyucu olarak hepatit B aşısı yaptırmaları önerilir.
Takipler:
- İlk ya da erken dönem muayenesi: Gebelik yaşının ve embriyo sayısının belirlenmesi için, bebeğin yaşayıp yaşamadığını, iç ya da dış gebelik tanısını koymak için
- 11-14. haftalar arasında: Ense deri saydamlığı, burun kemiği varlığı ve bebekteki büyük anormalliklerin tespiti için
- 22-24. haftalar arasında: Bebekte anormallik varlığını, plasentanın yerini araştırmak ve rahim ağzı boyunu ölçmek için
- 32. haftada: Bebeğin büyümesini değerlendirmek için
- 38.haftada doğum zamanı gelen annenin ve bebeğin durumunun değerlendirilmesi için
olmak üzere, toplam 5 kez MUTLAKA hekimi tarafından görülmelidir. Bu muayeneler dışında hekim gerekli görür ise veya gebede normal dışı bir belirti olur ise ortaya çıkan yeni tabloya bağlı olarak ek muayeneler yapılabilir.
-Her muayeneyede anne ve fetusun sağlık durumu değerlendirilir.
-Annenin tansiyonu ve vücut ağırlığı her muayenede ölçülür.
-Özellikle fetal gelişimin değerlendirilmesi amacı ile fundus yüksekliğne bakılır.
-Ödem değerlendirilip her vizitte idrar tahlili yapılır. İdrar kültürü yapılabilir.
-Başağrısı, görme bozuklukları, karın ağrısı, kanama, idrar yaparken yanma, su gelmesi, bulantı-kusma gibi şikayetler sorgulanır.
-Son trimestırda abdominal palpasyonla (karın muayene edilerek) Leopold manevraları uygulanarak fetusun pozisyonu ve prezantasyonu (geliş şekli) belirlenir. Vajinal muayene ile pelvisin kapasitesi, genel yapısı, rahim ağzının açıklığı ve durumu değerlendirilir.
1. ziyaret: Doktor tarafından görüldüğünüz ilk ziyarette tansiyon ve kilonuz ölçülerek kaydedilecektir. Bu ilk ziyarette yaptırmanız gereken testler açlık kan şekeri, kan gurubu, hepatit antijeni ve antikoru ( daha önce hepatit aşısı yaptırmadıysanız) testidir. Son bir yıl içinde rahim ağzı kanserini taramak için smear testi yaptırmadıysanız, smear testiniz de bu muayene sırasında yapılacaktır. Doktorunuz gerekli görürse, vaginal muayene esnasında sizden vaginal enfeksiyon araştırması için test isteyebilir. Sizin kan gurubunuz Rh(-), eşinizin kan gurubu Rh (+) ise kan uyuşmazlığınız var denek değildir; sadece kan uyuşmazlığına aday olduğunuzu gösterir. Kan uyuşmazlığı yerleşip yerleşmediğini belirlemek için İndirekt Coombs adı verilen testi yaptırmalısınız.
2. ziyaret: 11-14. haftalar arasında bir ultrasonografi yaptıracaksınız. Bu ultrasonografide Down sendromu taraması için ense deri saydamlığı ölçümü, burun kemiği varlığına bakılacaktır. Aynı gün yine Down sendromu taraması için, kanda PAPP-A ve Free-beta HCG hormonlarına bakılacaktır. Kan basıncı ve kilonuz ölçülüp, kaydedilecek.
Eğer Down sendromu taraması için 11-14 haftalar arasında yapılması gerekli bu ziyareti kaçırdı iseniz, 16-20. haftalar arasında yine Down sendromu taraması için 3’lü tarama adı verilen kan testini yaptırmalısınız. Kan uyuşmazlığınız varsa indirek coombs testi tekrarlanacaktır. Kan basıncı ve kilonuz ölçülüp, kaydedilecek.
3. ziyaret: 22-24. haftalar arasındaki ziyaretinizde kan hemoglobin ve hematokrit değerlerinize bakılacaktır. Bu ziyarette yapılacak bir diğer test, bebeğin tüm iç ve dış organlarının ayrıntılı olarak incelendiği, ayrıca kalbe ait dokuların tarandığı ayrıntılı ultrasonografidir.Kan basıncı ve kilonuz ölçülüp, kaydedilecek.
24-28. haftalar arasında 50 gr glukoz yükleme testi yapılacaktır. Bu testin amacı gebeliklerin %4’ünde ortaya çıkan gebeliğe bağlı şeker hastalığını taramaktır. Bu kişiler tanınıp, uygun şekilde tedavi edilmezse bebeğin çok iri olması, gebelik sonrası kalıcı şeker hastalığı gibi sorunlarla karşılaşabilirler. Kan basıncı ve kilonuz ölçülüp, kaydedilecek.
4. ziyaret: 32. haftada bebeğin gelişmesini değerlendirmek amaçlı bir ultrasonografi yapılacaktır. Kan basıncı ve kilonuz ölçülüp, kaydedilecek.
5. ziyaret : 38-39. gebelik haftasında bebeğin tahmini doğum ağırlığı, kemik çatının uygunluğu ve doğum şeklinin konuşulması, doğumun planlanması için yapılacak son ziyaret olup, ultrasonografi ve vaginal muayene yapılacaktır. Yine kan basıncı ve kilonuz ölçülüp, kaydedilecek.
Yukarıda özetlenen ziyaret sayısı ve testler normal seyrinde giden gebelikler için yapılması gerekenlerdir. Bu testlerin herhangi birinde bebek ya da annede bir sorun olması halinde ya da doktorun gerekli gördüğü hallerde bu ziyaretlerin sıklığı ve yapılacak testler arttırılabilir.
GEBELİKTE AŞI:
Gebelikte, tetenoz aşısı yapılabilir. Eğer son 5 yıldır tetenoz aşısı yapılmamışsa; anne adayı ile ilk karşılaşmada ilk doz, bundan en az 4 hafta sonra 2. doz aşı yapılır, aşı doğumdan altı ay sonra tekrarlanır. Böylece anne ve doğacak bebekler 10 yıl süre ile bağışıklık kazanır. Kızamık, kabakulak, kızamıkçık aşıları gebelikte kesinlikle yapılmaz.
GEBELİKTE BESLENME
Antenatal takipde önemli bir nokta gebenin beslenme düzenidir. Gebelikte tavsiye edilen kilo artışının belirlenmesinde kriter gebenin hamilelik öncesi dönemdeki vücut kitle indeksidir (BMI). BMI normal sınırlarda olan bir gebenin antenatal dönem boyunca ortalama alması gereken kilo 11.5-16 kg’dır.
Sigara:Gebelikte fazla sigara içimi; düşük doğum tartılı bebek doğumuna, ölü doğuma, plasentanın önde yerleşmesi ve erken ayrılmasına neden olur. Anne adayı gebeliği süresince sigarayı bırakmalıdır.
Alkol: Alınan alkol miktarına bağlı olarak, bebekte gelişme bozuklukları ortaya çıkar. Gebelikte alkol alınmamalıdır.
