Aslı Oktay
Daimi Üye
Bilindiği üzere namaz müminin miracıdır. Miracın bir zirvesi Kab-ı Kavseyne açılan Sidretül-müntehadır. Namaz burada farz kılınmıştır. Namaz miracında da bu zirve söz konusudur. Fiilî hareketlerdeki zirve secde makamıdır.
Kuranda secde et ve yaklaş(Alak, 96/19) mealindeki ayette bu zirveye işaret edildiği gibi, Kulun Rabbine en yakın olduğu yer secde halidir(Müslim, salat, 215) mealindeki hadis-i şerif de aynı gerçeğe parmak basmaktadır.
Fiilî hareketlerdeki zirve, secde makamı olduğu gibi, Kıraatteki zirve de Fatiha suresindeki İyyakedeki hitap makamıdır.
İhsan makamı
İyyakedeki hitap makamı aynı zamanda ihsan makamıdır. Şuhut makamıdır. Yalnızlıktan kurtulup huzura çıkarak huzur bulma makamıdır. Kesretten vahdete/çokluktan birliğe çıkma makamıdır. Hz. Peygamber(a.s.m)in mealen-ifadesiyle: İhsan : Allahı görür gibi ona ibadet etmendir. Sen onu görmüyorsan da O, har an seni görüyor(Buharî, İman, 37).
Bu zaviyeden konuya bakıldığında;
Namaz kılan kimse biraz sonra miraca çıkacağını, değişik basamaklardan sonra varacağı Sidretül-müntehada yapması gereken iki hususa yoğunlaşmalıdır.
Birincisi: Kalp ve dilin birlikteliğini sağlamaya yönelik bir fikrî çaba içerisine girmelidir.
Hz. Peygamber(a.s.m)in miraç zirvesindeki hâlini tasvir eden Gözün gördüğünü kalp yalanlamadı.(Necm, 53/) mealindeki ayetin verdiği ders çerçevesinde, doğrudan Allaha hitap eden, Yalnız sana kulluk eder ve yalnız senden yardım isteriz mealindeki münacat başta olmak üzere, namazdaki bütün kıraatleri ve tespihleri lisanımızla okurken kalbimiz de onların manasını takip ve tasdik etmelidir. Bu makamda kalbin masivayla meşgul olması durumunda, lisanın sözgelimi yalnız sana kulluk ederiz şeklindeki yakarışı havada kalır. Kalbin lisanın dediklerini takip etmemesi, onu tekzip anlamına gelir ve işin ciddiyetini bozar.
İkincisi: Gerek bedendeki gözleri, gerek kalp gözlerini kendi hedeflerine yöneltmeye gayret göstermelidir. Hz. Muhammed(a.s.m)in gözleri ne sağa -sola kaydı, ne de hedefini şaştı (Necm, 53/17) mealindeki ayetin ders verdiği gibi, baş gözlerini seccadesinden; kalp gözlerini de kendisine secde edeceği mabudundan başka tarafa çevirmemelidir. Böylece, biraz sonra huzuruna varacağı ve Bizi dosdoğru yola ilet diye kendisine yalvarıp yakaracağı Rahman ve Rahim olan Rabbinin büyük ayetlerinden bazılarını müşahede imkânını elde eder(Necm,53/18), Onun hususî feyiz ve iltifatlarına mahzar olur.
Şükran Borcu
Namaz, nimetleri bol olan Rahmanür-Rahime karşı bir şükrandır
Varlığımızı, hayatımızı, varlıkta kalışımızı, hayatta kalmak için muhtaç olduğumuz gıdalarımızı, sularımızı, ışıklarımızı, nefeslerimizi kendisine borçlu olduğumuz Rahman ve Rahim olan Allah'a karşı hem sözlü hem fiili hem aklî, hem de kalbî şükranlarımızı arz etmek kadar vicdanı rahatlatan bir şey yoktur. Bu açıdan bakıldığında, namazın bir fıtrat vazifesi, yaratılış hamurunda var olan bir hayat mayası olduğu anlaşılır. Yalnız sana kulluk ederiz ve yalnız senden yardım isteriz münacatı, gerçekten kulun yaratıcısına karşı çıkması gereken bir yakarış, bir yalvarıştır.
Hakiki Vuslat
Namazın Arapçadaki adı olan "Salat" kelimesi-fiilleri farklı olmakla beraber- "Sıla-i rahim" dediğimiz ifadedeki "sıla" ile aynı kök harflerini paylaşmakta ve "buluşmayı, kavuşmayı" çağrıştırmaktadır. Bu ise namazın, aciz bir kul olan insanı, her şeye gücü yeten hakiki dosta, Yüce Yaratıcıya kavuşturan kutsal bir vesile olduğunu, hatta bizzat bir vuslat olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla, Yalnız sana kulluk ederiz ve yalnız senden yardım isteriz yakarışı, kulun Mabuduna açılan bir diyalog penceresidir.
Saygı Duruşu
Namaz, bütün varlığımızla kendisine medyun-u şükran olduğumuz Rabbimize karşı bir saygı duruşudur.
Şuurlu bir varlık olarak insanın kendi yaratıcısına karşı duyduğu sevgi ve saygıdan daha büyüğü düşünülemez. Her şeyimizle kendisine borçlu olduğumuz Rabbimize karşı medyun-u şükran olduğumuzu idrak etmekten daha değerli bir hakikat olamaz. İnsan ihsanın kulu, kölesidir şeklindeki prensip penceresinden insanın vicdanına baktığımız zaman, onun kendisini yaratan yüce Rabbine karşı ne kadar derin bir muhabbet ve hürmet beslediğini, ne kadar minnettar olduğunu görebiliriz. Bu açıdan Yalnız sana kulluk ederiz ve yalnız senden yardım isteriz yalvarışı, kulun Mabuduna karşı samimiyetini ve her şeyiyle kendisine muhtaç olduğu yaratan Rabbine karşı sevgi ve saygısını sunmanın en veciz ve en kapsamlı bir ifadesidir.
Namaz Moral-Değer Garantisidir
Hiç şüphe yok ki; manevî/ruhî, aklî, vicdanî yönden bir moral-değer garantisi ve cennetin bir anahtarı hükmünde olan namaz ibadetini yerine getiren bir insanın, halis bir niyetle dünyevî işleri de ibadet hükmüne geçer. Yeter ki cami içerisinde, seccade üzerinde Allahın rızasını gözeten kulluk ahlakı, hayat mescidindeki sosyal hayatta da gözetilsin..
Allah'a ve ahiret hayatına iman eden bir kimsenin hayatında namazın ne kadar önemli olduğunu şöyle bir misalle ortaya koymak mümkündür:
Günde sekiz saat aynı işte çalışan iki kişiden namaz ve ibadetini yapan kimse, normal maddi ücretini dünyada almakla beraber, cennet gibi ebedi bir saadeti de kazanmış olur. Allaha karşı görevini yerine getirmeyen kimse ise, ibadet etmemekle fazla bir maddi kazancı elde etmeyeceği gibi, cennet gibi bir serveti kaybetme riskiyle de karşı karşıyadır.
Mülk Suresinin başında ifade edildiği üzere, Yüce Allah yapılan işin fazlalığına değil, koyduğu değer ölçülerine göre kaliteli olup olmadığına bakar. Namaz ise, bu kaliteyi sağlayan en önemli değer ölçüsü ve sağlam bir kalite kontrol mekanizmasıdır.
Namaz kılanın Yalnız sana kulluk ederiz ve yalnız senden yardım isteriz yakarışı, eğer sosyal hayat denilen içtimaî mescitte de yansımalarını gösterirse, toplam kalite formatında bir sinerji oluşturacaktır.
Niyazi Beki (Yrd.Doç.Dr.)
Kuranda secde et ve yaklaş(Alak, 96/19) mealindeki ayette bu zirveye işaret edildiği gibi, Kulun Rabbine en yakın olduğu yer secde halidir(Müslim, salat, 215) mealindeki hadis-i şerif de aynı gerçeğe parmak basmaktadır.
Fiilî hareketlerdeki zirve, secde makamı olduğu gibi, Kıraatteki zirve de Fatiha suresindeki İyyakedeki hitap makamıdır.
İhsan makamı
İyyakedeki hitap makamı aynı zamanda ihsan makamıdır. Şuhut makamıdır. Yalnızlıktan kurtulup huzura çıkarak huzur bulma makamıdır. Kesretten vahdete/çokluktan birliğe çıkma makamıdır. Hz. Peygamber(a.s.m)in mealen-ifadesiyle: İhsan : Allahı görür gibi ona ibadet etmendir. Sen onu görmüyorsan da O, har an seni görüyor(Buharî, İman, 37).
Bu zaviyeden konuya bakıldığında;
Namaz kılan kimse biraz sonra miraca çıkacağını, değişik basamaklardan sonra varacağı Sidretül-müntehada yapması gereken iki hususa yoğunlaşmalıdır.
Birincisi: Kalp ve dilin birlikteliğini sağlamaya yönelik bir fikrî çaba içerisine girmelidir.
Hz. Peygamber(a.s.m)in miraç zirvesindeki hâlini tasvir eden Gözün gördüğünü kalp yalanlamadı.(Necm, 53/) mealindeki ayetin verdiği ders çerçevesinde, doğrudan Allaha hitap eden, Yalnız sana kulluk eder ve yalnız senden yardım isteriz mealindeki münacat başta olmak üzere, namazdaki bütün kıraatleri ve tespihleri lisanımızla okurken kalbimiz de onların manasını takip ve tasdik etmelidir. Bu makamda kalbin masivayla meşgul olması durumunda, lisanın sözgelimi yalnız sana kulluk ederiz şeklindeki yakarışı havada kalır. Kalbin lisanın dediklerini takip etmemesi, onu tekzip anlamına gelir ve işin ciddiyetini bozar.
İkincisi: Gerek bedendeki gözleri, gerek kalp gözlerini kendi hedeflerine yöneltmeye gayret göstermelidir. Hz. Muhammed(a.s.m)in gözleri ne sağa -sola kaydı, ne de hedefini şaştı (Necm, 53/17) mealindeki ayetin ders verdiği gibi, baş gözlerini seccadesinden; kalp gözlerini de kendisine secde edeceği mabudundan başka tarafa çevirmemelidir. Böylece, biraz sonra huzuruna varacağı ve Bizi dosdoğru yola ilet diye kendisine yalvarıp yakaracağı Rahman ve Rahim olan Rabbinin büyük ayetlerinden bazılarını müşahede imkânını elde eder(Necm,53/18), Onun hususî feyiz ve iltifatlarına mahzar olur.
Şükran Borcu
Namaz, nimetleri bol olan Rahmanür-Rahime karşı bir şükrandır
Varlığımızı, hayatımızı, varlıkta kalışımızı, hayatta kalmak için muhtaç olduğumuz gıdalarımızı, sularımızı, ışıklarımızı, nefeslerimizi kendisine borçlu olduğumuz Rahman ve Rahim olan Allah'a karşı hem sözlü hem fiili hem aklî, hem de kalbî şükranlarımızı arz etmek kadar vicdanı rahatlatan bir şey yoktur. Bu açıdan bakıldığında, namazın bir fıtrat vazifesi, yaratılış hamurunda var olan bir hayat mayası olduğu anlaşılır. Yalnız sana kulluk ederiz ve yalnız senden yardım isteriz münacatı, gerçekten kulun yaratıcısına karşı çıkması gereken bir yakarış, bir yalvarıştır.
Hakiki Vuslat
Namazın Arapçadaki adı olan "Salat" kelimesi-fiilleri farklı olmakla beraber- "Sıla-i rahim" dediğimiz ifadedeki "sıla" ile aynı kök harflerini paylaşmakta ve "buluşmayı, kavuşmayı" çağrıştırmaktadır. Bu ise namazın, aciz bir kul olan insanı, her şeye gücü yeten hakiki dosta, Yüce Yaratıcıya kavuşturan kutsal bir vesile olduğunu, hatta bizzat bir vuslat olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla, Yalnız sana kulluk ederiz ve yalnız senden yardım isteriz yakarışı, kulun Mabuduna açılan bir diyalog penceresidir.
Saygı Duruşu
Namaz, bütün varlığımızla kendisine medyun-u şükran olduğumuz Rabbimize karşı bir saygı duruşudur.
Şuurlu bir varlık olarak insanın kendi yaratıcısına karşı duyduğu sevgi ve saygıdan daha büyüğü düşünülemez. Her şeyimizle kendisine borçlu olduğumuz Rabbimize karşı medyun-u şükran olduğumuzu idrak etmekten daha değerli bir hakikat olamaz. İnsan ihsanın kulu, kölesidir şeklindeki prensip penceresinden insanın vicdanına baktığımız zaman, onun kendisini yaratan yüce Rabbine karşı ne kadar derin bir muhabbet ve hürmet beslediğini, ne kadar minnettar olduğunu görebiliriz. Bu açıdan Yalnız sana kulluk ederiz ve yalnız senden yardım isteriz yalvarışı, kulun Mabuduna karşı samimiyetini ve her şeyiyle kendisine muhtaç olduğu yaratan Rabbine karşı sevgi ve saygısını sunmanın en veciz ve en kapsamlı bir ifadesidir.
Namaz Moral-Değer Garantisidir
Hiç şüphe yok ki; manevî/ruhî, aklî, vicdanî yönden bir moral-değer garantisi ve cennetin bir anahtarı hükmünde olan namaz ibadetini yerine getiren bir insanın, halis bir niyetle dünyevî işleri de ibadet hükmüne geçer. Yeter ki cami içerisinde, seccade üzerinde Allahın rızasını gözeten kulluk ahlakı, hayat mescidindeki sosyal hayatta da gözetilsin..
Allah'a ve ahiret hayatına iman eden bir kimsenin hayatında namazın ne kadar önemli olduğunu şöyle bir misalle ortaya koymak mümkündür:
Günde sekiz saat aynı işte çalışan iki kişiden namaz ve ibadetini yapan kimse, normal maddi ücretini dünyada almakla beraber, cennet gibi ebedi bir saadeti de kazanmış olur. Allaha karşı görevini yerine getirmeyen kimse ise, ibadet etmemekle fazla bir maddi kazancı elde etmeyeceği gibi, cennet gibi bir serveti kaybetme riskiyle de karşı karşıyadır.
Mülk Suresinin başında ifade edildiği üzere, Yüce Allah yapılan işin fazlalığına değil, koyduğu değer ölçülerine göre kaliteli olup olmadığına bakar. Namaz ise, bu kaliteyi sağlayan en önemli değer ölçüsü ve sağlam bir kalite kontrol mekanizmasıdır.
Namaz kılanın Yalnız sana kulluk ederiz ve yalnız senden yardım isteriz yakarışı, eğer sosyal hayat denilen içtimaî mescitte de yansımalarını gösterirse, toplam kalite formatında bir sinerji oluşturacaktır.
Niyazi Beki (Yrd.Doç.Dr.)
