Saglikli iletisim Nasil Olur?

[Şahmaran.]

Günlüğümü takip edenler bilirler; bu aralar “sosyal insan” kavramına takmış durumdayım . Bazı kavramları sizlerle aydınlatmaya çalışırken takıldığımız en önemli noktalardan biride insanların iletişim eksikliği oldu.



Bu eksikliğin değişik şekilleri sizlerinde başına gelmiştir. Bir ortama girdiğinizde insanlar birbirleri ile konuşurlarken siz bir kaç bile kelime edememekten yakınırsınız kendi kendinize. Sanki söyleyecek birşeyiniz yoktur onlara.



Yukarıda verdiğim küçük örnek her insanın başına gelmiştir

bu bir sorundan ziyada sadece eksikliktir.



Bu eksikiliği giderebilmek için bazı teknikler geliştirilmiştir. Yazının devamında bu tekniklere kısaca değineceğiz.

a) Konum Değiştirme Yöntemi : Benzer uygulamalar benzer sonuçları doğurur. Aynı yoldan gidersek aynı yere varırız. Sonucu değiştirmek istiyorsak uygulamayı ve davranışı da değiştirmemiz gerekir. Örneğin

konuşuyor*uz ve problem hala çözülmüyorsa o zaman konuşmayı sürdürmenin bir faydası yoktur. Hatta konuştukça durum daha da kötü olabilir. Böyle durumlarda konum değiştirmek gerekir demektir. Kısaca kaynak iken alıcı konumuna

alıcı iken kaynak rolüne geçmektir.

b) Doğru İletişim Kurma Yöntemi: Kendini en kolay ifade etme yöntemi

doğru konuşmak ve dürüst olmaktır. Bu teknik her devirde var olan ve sonsuza kadar yaşayacak bir iletişim tekniğidir. Yabancılar “Doğruluk en iyi politikadır”. İbn-i Sina: “Konuştuğunuzda daima doğruyu söyleyin

ama her doğruyu her yerde söylemeyin

” demiştir. Ne söylemek istediğimizi çok iyi bilmemiz ve doğru kelimeleri seçip kullanmamız gerekir. Doğruyu

doğru zamanda doğru biçimde ifade edebilmektir.

c)Paralel İletişim Kurma : İnsanlar genel olarak kendilerine benzeyenlerden hoşlanır. Benzerlikler üzerinde yoğunlaşmak yakınlaşmaya

farklılıklar üzerine odaklanmak ise çatışmaya ***ürür. Benzer davranış ve tutumla kurulan iletişime paralel iletişim veya ahenk kurma denilmektedir. Bu da göstermektedir ki

dostluk kurup geliştirmek için ya karşımızdakiyle aynı ya da onun bakış açısıyla dünyayı görmek gerekmektedir.
Paralel iletişim

iki farklı düşünceye göre değerlendirilmektedir. Birinci düşünce

kişilerin iletilere duyarlılıklarının farklı olduğu düşüncesinden hareketle bireyleri üç tipe ayırmaktadır. Bunlar; dokunsal

görsel ve işitseldir. Yani insanlar

algı kanalları görme

duyma veya dokunma konularında daha duyarlılar. Dolayısıyla görsel duyarlılığı olan bir kimse ile iletişimde bulunurken onun görselliğine hitap edecek unsurlar kullanmak gerekliliği savunulmaktadır. Böylece o kişiyle paralel bir iletişim kurulmaktadır. Aynı kişiye

güzel ve süslü laflarla hazırlanmış iyi bir sözel sunum yetersiz kalacaktır. Aynı düşünceyle dokunsal hassasiyeti olan birisine belki hiçbir şey söylemeden ve göstermeden sadece koluna girmek

sırtını sıvazlamak veya kucaklaşmak daha etkili olabilmektedir.



Paralel iletişim konusundaki ikinci yaklaşım aslında bu konuda temel olan yaklaşımdır. Psikolojide buna

“Transaksiyonel Analiz” denilmektedir. Buna göre insan kişiliği üç alt benlikten oluşmaktadır.


Bu benlikler; Ana-baba benliği

yetişkin benliği ve çocuk benliği şeklindedir. Bu benliklerin herbiri kayıtlı birer kaset olarak insan bilincinde yer etmiştir. Birey günlük yaşamında

olay ve durumlar veya kişilerle ilişkilerinde bu benlik kasetlerini kullanır. İşte paralel iletişim

karşılıklı iki kişi iletişimde bulunurken aynı benlik kasetlerini çalıyorlarsa mümkün olan

aksi takdirde paralel olmayan bir iletişim söz konusudur.
Olaylara Yaklaşımda Kullanılan

Kişiliğin Üç “Benlik” Durumu:

 

[Şahmaran.]

Anne-Baba (Ebeveyn) Benliğimiz: Kural koyan

koruyucu

eleştiren tarafımızdır. Diğer insanlara nasıl davranılması gerektiği konusunda öğütler veya emirler verir.
Yetişkin Benliğimiz: Bireyleşmiş ve akılcı yanımızdır. Gerçekliği dikkate alan

veri toplayan

değerlendiren

analiz yapan ve mantıklı sonuçlar çıkaran tarafımız. Kişiliğin akılcı yanıdır. Dış dünyadan ve yukarıda belirttiğimiz diğer benliklerde gelen verileri kodlar

işler ve gerçekçi bir şekilde bir davranış biçimi oluşturur.

Çocuk Benliğimiz: Duyguların ağır bastığı yanımızdır. Çocuk benliğimiz doğal çocuk ve uyarlanmış çocuk olarak ikiye ayrılır. Kişiliğimizin az gelişmiş ve çocuksu yanıdır. Doğal çocuk benliğimiz kişinin fiziksel ihtiyaçlarını gözetir. Tepkileri anlıktır. Eğitilmemiştir. Uyarlanmış çocuk benliği ise bağımlı ve eğitilmiş çocuktur.
Bir insan başka biriyle konuşurken kendi benlik durumlarının birinden

karşısındakinin benlik durumlarından birine doğru konuşur. Burada beklediğimiz ya da öğrenilmesini istediğimiz iletişimdeki iki kişinin yetişkin benlik durumlarını kullanmalarıdır.


d)Doğru Dili Kullanma: Yerine göre

“sen dili”

“ben dili”

” biz dili”

“ego geliştirici dil” ve sevgi dili kullanılmalıdır. (Bu diller ve kullanımı ile ilgili bilgiler aile içi iletişim ünitesinde verilmiştir.)


e)İnsanları Değil Problemleri Karşımıza Alma: Kimilerine göre hayat

bir sorun çözme sürecidir ve günlük yaşam

bu sorunları çözmek için gösterdiğimiz çabalardan oluşur. Sorun çözerken insanları karşımıza alan bir tutum sergilediğimizde çatışma süreci başlar. Bu

işleri zorlaştırır. Oysa kişileri bir tarafa bırakıp sadece soruna (davranışa) yöneldiğimizde daha çok işbirliği kurma ve geliştirme şansı yakalayabiliriz. Kişi hakkında değil

durum (sorun) hakkında konuşmalıyız. Bu da

başkalarıyla daha kolay iletişim kurmayı ve beraberinde daha kolay çözümü getirir. Örneğin; Duygulara değil

davranışlara sınır getirmeliyiz. Öfkelenmen normal (anlayabiliyorum) ama cama/kapıya vurman uygun değil gibi.

f)Çatışmayı Değil

Toleransı ve Uzlaşmayı Öğrenme: İnsanları koruyan gerginlikler değil

esnekliklerdir. Bir düşünürün dediği gibi ” Sert olma kırılırsın. Yumuşak olma ezilirsin.” Esnek davranmayı öğrenmek iyi bir iletişim ve olumlu insan ilişkileri için gereklidir. Tolerans (esneklik) çatışmaları önler. Çatışma

“Ben böyle dedim

sen şöyle dedin ” gibi karşıdakini tökezletecek ve düşürecek horoz dövüşü tarzındaki davranışlardan (iletişimden) doğar. Dengede ise

kısaca herkes tahteravallinin bir tarafında ve karşısındakinin düşmeyeceği şekilde davranmasıdır.
Çatışmayı çözmek için daima bir noktaya yoğunlaşmalı ve esas konunun dışına çıkılmamalıdır. Genellikle bir mesele tartışılırken başka meselelere geçilerek eski defterler karıştırılarak çözüm yerine yeni problemler yaratılır. Bu durum sorunu büyüterek ve karmaşıklaştırarak içinden çıkılmaz hale getirir.

g) Güvenli Tutum Sergileme ve Tutumunu Kontrol Etme: Tutum her şeydir ve her durum bizim davranışımıza göre şekil alır. Başkaları ile sağlıklı iletişim kurmak isteyen kişinin yapabileceği en önemli davranış doğru iletişim kurmaktır.
Karşımızdakinin ne söylemesini istiyorsak

ona

öyle söylemeli ve davranmalıdır. Bir insanın bize “Evet” veya “Hayır” demesinde bizim onunla kurduğunuz iletişim

belirleyici olmaktadır.


İnsan davranışları

genellikle psikolojideki karşılılık ilkesine göre işler. Bunun sonucu olarak

karşımızdakilerin davranışlarını

büyük ölçüde bizim onlara gösterdiğimiz davranış belirlemektedir. “Saldırgan”

“Çekingen” yoksa “Güvenli tutum” mu sergiliyorsunuz? Alacağımız tepki

bu tutumlardan hangisini gösterdiğimize bağlı olarak değişecektir. Mevlâna

“Dünya aksi seda veren bir dağa benzer

ona ne gönderirseniz size

aynısını gönderir” der. Bu üç tutumun iletişim açısından sonuçlarına bir göz atalım.


· Saldırgan tutum: Kendini koruma adına başkalarının haklarına zarar verecek biçimde davranmadır. Saldırgan

istekleri tehlikeye girdi mi

elde etmek için saldırıya geçer ve karşımızdakine zarar verir. Kendisi de zarar görür. Kendi sınırlarına duyarlı ancak muhatabının sınırlarına karşı duyarlı değildir. Genelde cezalandırıcı

düşmanca

suçlayıcı ve aşırı talepleri vardır.


· Çekingen tutum: Gerçek duygularını saklar ve sırf sorun çıkmasın diye haklarından

fedakârlık eder. Çoğunlukla sadece kendisi zarar görür. Sınırlarını koruyamaz. Sonuç kötü iletişim ve bozuk insan ilişkileri.

 

[Şahmaran.]

· Atılgan (güvenli) tutum: Etkileşimde bulunulan kişiye karşı duyarlı olmaktır. Hem kendi haklarına hem de başkalarının haklarına saygılıdır. Sınırlarının farkındadır. Kendi sınırını korur. Kimsenin sınırına tecavüze kalkışmaz. İsteklerini ve duygularını dürüstçe belirtir. Sonuç iyi iletişim ve sağlıklı insan ilişkileri.

h)Aynı Anda İki İşi Birlikte Yapmaya Kalkışmamak: İnsan genellikle

iki işi aynı anda tam olarak yapamaz. Bir iş yaparken birinin bize söylediklerini anlayamayabiliriz. Nitekim böyle bir durumda anne-babamız “oğlum/kızım su istemiştim” der

oysa biz

böyle bir şeyi asla hatırlamıyoruzdur. Yalnız bir konuya yoğunlaşıp ve tek bir iş yapmalıyız.

I) Öfkeli İken İletişim Kurmama: Doğru ve etkili bir iletişim

uyanık ve bilinçli bir halde iken gerçekleşendir. Soğukkanlı olup. Öfkeli anlarda iletişim kurulmamalıdır. Kızgınlık ve öfke

düşünme etkinliğini zayıflatan bir duygudur. “Kötülük

düşünceye öfke bulaştığında doğar. ” ve “Hırs gelir göz kararır; hırs gider yüz kızarır

“sözleri bu yargıyı desteklemektedir.


i)Yargılamama

Durumu Açıklama Ve Duygularını Anlatma: Duyguların ifade edilmesini öğrenmeden etkili bir iletişim kurmak zordur. Duygularını ifade edebilen onları biriktirmez. Biriktirilen duyguların şiddeti artar. Bazı insanlar sadece olumsuz duygularını ifade etmede ustalaşmışlardır. Oysa önemli olan

olumsuz duygular kadar olumlu olanlarını da

ifade etmektir. Olumlu ve olumsuz duyguları ifade ederken

kendimizi kontrol etmeliyiz.
Tenkit yapmadan

insanları yargılamadan onları anlamaya çalışmalı sadece o konudaki duygularımızı anlatmalıyız. Hata değil

çare bulmalı

sadece soruna değil

çözüme de odaklanmalıyız. Hata bulmak

eleştirmek ve yargılamak iletişimi koparmanın en kestirme yollarındandır.

k)İletişimde K.O.D. Tekniğini Uygulama: Bu teknik

Kabul

Onay ve Değer sözcüklerinin baş harflerinin bir araya getirilmesi ile oluşturulan bir kelimedir. Tekniğin özü

insanları olduğu gibi kabul et ve onlara değer ver olumlu davranışlarını onayla.
Bizler

söz ve davranışlarımızla çevremize üç temel mesaj veririz. Bunlar: “Kabul”

“Red” ve “Umursamama” mesajlarıdır. Yani

çevremizdekilerle kurduğumuz iletişim ve ilişkilerde

gizliden onlara

ya “Senin farkındayım

seni kabul ediyorum

benim için değerlisin

önemlisin

“mesajı veririz

ya da. “seni umursamıyorum

benim için sen yoksun (reddediyorum)

hiçbir kıymetin yok”mesajı veririz. K.O.D. tekniği kısaca bu temel anlayış üzerine kurulmuştur.


Bu kavramları kısaca açıklayalım:


* İnsanları olduğu gibi kabul etmeliyiz.” Çünkü kabul edilmek tüm insanların temel ihtiyaçlarındandır. Kabul

bir insanın kendi olma hakkına saygıdır. Bu dünyada değiştirme kudretine sahip olduğumuz tek kişi var. O da

kendimiz. Başkasını değiştirmeye kalkmak boş bir çabadır. Mademki değiştiremiyoruz o kabul edip ve benzersizliğine saygı duymalıyız.




* Olumlu davranışları onaylamalı

onay ifadeleri kullanmalıyız.” Olumlu davranışları onaylamak kısacası onay görmek insanı olumlu yönde geliştirir

Onaylamak

kişinin güzel yönlerine odaklanmayı gerektirir. Bir tv. Programında

Prof. Dr. Üstün Dökmen

“Eşim bana

sen ne güzel köfte pişiriyorsun dediğini ve o gün bu gündür

evde köfteleri hep kendisinin pişirdiğini” anlatmıştı. Onaylanan kişi

iyi bir iş yapma ya da başarmanın mutluluğunu yaşar.

 

[Şahmaran.]

* İnsanlara ve tüm canlılara değer vermeliyiz.” Değerli olmak

değer verilmek tüm insanların ortak hedefidir. O halde insanlara değer verdiğimiz

onlara gösterilmelidir. Aslında değer vermek saygının bir sonucudur. Saygıda kusur etmeyenler sevilir. Değer gören insan

değerli olmaya çalışır. İnsanları ayakta karşılamak

bekletmemek

teşekkür etmek vb. tüm olumlu davranışlar değer vermenin ve saygının bir sonucudur. Hiç kimse sıradan kişi gibi algılanmak istemez. Çünkü her insan kendini mühim ve mükemmel olarak görür.


* Ortak İhtiyaçlara Yönelik Olma: İletişimde önemli olan bir konu da

mesajın iletişimde bulunanların ihtiyaçlarına yönelik olmasıdır. Sürdürülebilir iletişim

karşımızdakinin ihtiyaçlarına yönelik olduğu sürece mümkündür. Gerçekte ise

kurulan iletişimden

her iki taraf karşılıklı yarar sağlamalıdır (kazan/kazan tutumu). Tek taraflı ve çıkar ilişkisi üzerine kurulu iletişim

sağlıksızdır ve uzun sürmez. Unutmayalım ki

iletişim ortak noktalar üzerinde sürdürülebilir.


* İlgi Gösterme

İlginç Olma ve İletişimi Sürdürme: İlgi görme isteği tüm insanlarda ortaktır. Maslow’un yaptığı ihtiyaçlar hiyerarşisine göre

fizyolojik ihtiyaçlardan sonra gelen önemli bir ihtiyaçtır

“‘ilgi görme ihtiyacı”. Bir bakıma

açlık ve barınmadan sonra gelir. Sonuç olarak

tüm insanlar ilgi görmek ister ve özel ilgiden hoşlanır. Ancak nedense çok az insan

ilgi görmenin tek yolu olan ilgi göstermeyi seçer. Oysa ilgi gösterme

iletişim başlatmanın en kestirme yoludur. Doğal olarak iletişim sürdürmenin de. Çünkü insanlar arasındaki iletişimi sürdürme onların bir birlerine karşı ilgilerini canlı tuttuğu sürece devam eder. İnsanlarla ilişkilerinde ilginç olabilenler her zaman ilgi çekerler. “Sıradanlık yegâne suçtur.”. Sıradanlık ilişkileri öldürür. İletişim kurmak kadar sürdürmek de önemlidir. Bunun için

ilgi göstererek yardımcı olmak

örneğin

ilgilendiği konularla ilgili kartlar yollamak

teşekkür mektupları yazmak

davetlere katılmak faks ve elektronik posta ile iletişim kurmak iletişimin sürdürülmesine yardımcı olacak bazı yöntemlerdir.