Uykularında çiğ et bile yiyorlar
Uyurken yataklarından kalkıp, aşırı yemeye başlıyorlar. Uyandıklarında hiçbir şey hatırlamıyorlar. 'Uykuda Yeme Hastalığı'nı Prof. Dr. Hikmet Yılmaz anlattı: Bunlar uyurgezerdir. Normalde yemeyecekleri çiğ tavuk ve eti bile yiyebilirler. Hayatları altüst olur, nedenini bilmezler...
Celal Bayar Üniversitesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hikmet Yılmaz, uykusunda yemek yiyenlerin yaşadığı rahatsızlıkla ilgili sorularımızı yanıtladı.
'Uykuda Yeme Hastalığı' nedir?
'Uykuda Yeme Hastalığı', gece uykudan birdenbire kalkıp, mutfağa gitme, engellenemez bir biçimde yeme, içme ve bu olup bitenleri sabah hiç hatırlamamayla baş gösteren bir parasomnidir. Hastalık, ilk defa 1968 yılında Roger Broughton tarafından 'Science' isimli dergide yayınlanan yazı ile tıp literatürüne girmiş ve sonrasında da yapılan çalışmalarla bugün kullandığımız tanı kriterleri geliştirilmiştir.
HORMONLAR ÖNEMLİ!
Hastalık nasıl baş gösterir?
Beynimizde bir açlık merkezi, bir de tokluk merkezi vardır. Açlık merkezi uyarıldığında yemek yer; tokluk merkezi uyarıldığında ise yemeyi bırakırız. Vücudumuzda salgılanan bazı hormonlar, bu açlık ve tokluk merkezlerinin çalışmasını düzenlerler. Yemeye başlamamız öğrenilmiş bir davranıştır. Kişinin o anki psikolojik durumu, gıdanın görünümü, kokusu, lezzeti, sosyal ortam ve çevresel faktörler yeme miktarında etkili olur. Beynimizden ve bağırsaklarımızdan salgılanan bazı hormonlar da yeme olayında etkili olmaktadır. Tüm bu uyarıların karmaşık etkisiyle gıda alımında düzenleme, yeme ve doyma davranışı oluşur. Örneğin; acıktığımızda 'ghrelin' isimli hormon salgılanır ve yemeyi başlatır. Yemek yediğimizde salgılanan insülin ve leptin açlık merkezini bastırır, tokluk merkezini ise uyarır. Böylece kişi, doygunluk hissederek yemeyi bırakır. Bazı hormonal bozukluklar da (melatonin düzeylerinde azalma, leptin düzeylerinde azalma, kortizol düzeyinde azalma, hipotalamushipofiz- böbreküstü bezi ilişkilerinde bozulma gibi) bu hastalığın gelişmesine neden olmaktadır.
Hangi durumlarda bu hastalığa yakalanma riski artar?
Ailesel yatkınlık, mutsuz bir çocukluk dönemi geçirmiş olmak, kişinin başa çıkamayacağı kadar yoğun stres altında olması, süregelen psikiyatrik hastalıkların (depresyon, kaygı bozuklukları, kişilik bozuklukları, alkol- madde ya da kumar bağımlılıkları, dürtü kontrol bozuklukları gibi) varlığında, uyku getirici özelliği olan psikiyatrik ilaç kullanımı durumlarında, sabah kahvaltı alışkanlığı olmayan, sağlıksız diyet yapan (gün içerisinde yapılan aşırı disiplinli diyete tepki olarak gece uykuda kontrolun kalkması sonucu) ya da ana öğünü akşam yemeği olarak yiyenlerde bu hastalığa yakalanma riski artmıştır.
TEZCANLILARDA GÖRÜLÜYOR
Neden olur?
Kesin nedeni bilinmiyor. Genetik yatkınlık, hormonal bozukluklar, A tipi kişilik özellikleri dediğimiz tezcanlı, obsesif, strese eğilimli psikiyatrik hastalıklar, uyku bozuklukları ve uyku getirici özelliği olan bazı psikiyatri ilaçlarının kullanımı sonrasında ortaya çıkabilmektedir.
TEDAVİSİ KİŞİYE ÖZEL YAPILMALI!
Tedavisi var mı?
Evet. Bu hastalarda, inkar, direnç ve öfke tedaviyi güçleştirir ama etkin tedavisi mümkündür. Ancak şuna dikkat edilmelidir ki; tedavi kişiye özel olmalıdır. Davranış bozukluğunun şiddetine ve hastanın kendine özgü gereksinimlerine göre bir tedavi planı yapılmalıdır.
SEBEBİ BİLİNMELİ!
Peki nasıl tedavi edilir?
Eğer 'Uykuda Yeme Hastalığı'na neden olduğu bilinen bir hastalık saptanmış ise öncelikle onun tedavisi yapılmalı. Örneğin; antidepresan verilmiş birinde ilaç sonrası, bu hastalık gelişmişse önce bu ilaç kesilmelidir. Farmakolojik tedavide; dopaminerjik, opioid ve klonazepam etkin olarak kullanılmaktadır. İlaç tedavisinin yanı sıra, psikoterapi eğitimi almış bir psikiyatristten ve bir beslenme uzmanından profesyonel destek almak şarttır. Psikolojik destek sürecinde, kişinin duygusal problemlerini yemek yeme yoluyla bastırmaya çalışmaktan vazgeçmesi, problemlerini sağlıklı bir şekilde çözümlemeye çalışıp, duygu ve düşüncelerini etkili bir şekilde dile getirmesi hedeflenmelidir.
GECE OLSUN İSTEMEZLER, GERGİN OLURLAR!
NORMAL DEĞİLLER!
UYKUDA YARALANIR YA DA KAZA GEÇİRİRLER!
Hastalık, ne sıklıkta görülür?
Biz, bu rahatsızlığın toplumda yüzde bir ile üç arasında görüldüğünü biliyoruz. Ancak doktorların bu hastalığı sorgulaması ve hastaların da kendilerinde bu tanıdan kuşkulanıp, hekime gitmeleriyle oran tam anlamıyla belli olacaktır. Hastalığa yakalanma eğilimi her iki cinste de eşit sıklıkta görülür.
Nasıl teşhis edilir?
'Uykuda Yeme Hastalığı'nda gece, engellenemeyen, istem dışı yeme veya içme atakları vardır. Hasta normalde yemeyeceği çiğ tavuk ve et gibi besinleri tüketebilir. Yeme atakları ile ilişkili olarak uykusuzluk, uyku bölünmeleri, sabah yorgun kalkma, gün içerisinde aşırı uyuma isteği hissedebilir. Uykuda yaralanır ya da kaza geçirebilir. Sabahları iştahsızlık duyabilir.
DOĞRU TANI İÇİN UYKU MERKEZİNDE KALINMALI!
Tanımlanan belirtiler bu hastalığın tanısını koymak için yeterli mi?
Hayır. Yeterli değil. Çünkü bu tanımlanmış bulgular bir epilepsinin (sara hastalığı) de belirtisi olabilir. Bu nedenle detaylı bir öykünün ve hastalığın belli başlı kriterlerinin yanı sıra bu hastalarda epilepsinin olup olmadığına da bakmak gerekir. Ayırıcı tanı için hasta bir ya da birkaç gece uyku laboratuvarında hem beyin dalgalarının hem de uyku yapısının incelendiği bir aletle takip edilir. Ayrıca 'Uykuda Yeme Hastalığının' belirtileri buna çok benzeyen ama ataklar sırasında bilincin açık olması ve sabah olup bitenlerin hatırlanabilmesi ile farklılık gösteren 'Gece Yeme Sendromu'ndan ayırıcı tanısı mutlaka yapılmalıdır. Çünkü bu ikisinin tedavisi birbirinden farklıdır
Sabah
Uyurken yataklarından kalkıp, aşırı yemeye başlıyorlar. Uyandıklarında hiçbir şey hatırlamıyorlar. 'Uykuda Yeme Hastalığı'nı Prof. Dr. Hikmet Yılmaz anlattı: Bunlar uyurgezerdir. Normalde yemeyecekleri çiğ tavuk ve eti bile yiyebilirler. Hayatları altüst olur, nedenini bilmezler...
Celal Bayar Üniversitesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hikmet Yılmaz, uykusunda yemek yiyenlerin yaşadığı rahatsızlıkla ilgili sorularımızı yanıtladı.
'Uykuda Yeme Hastalığı' nedir?
'Uykuda Yeme Hastalığı', gece uykudan birdenbire kalkıp, mutfağa gitme, engellenemez bir biçimde yeme, içme ve bu olup bitenleri sabah hiç hatırlamamayla baş gösteren bir parasomnidir. Hastalık, ilk defa 1968 yılında Roger Broughton tarafından 'Science' isimli dergide yayınlanan yazı ile tıp literatürüne girmiş ve sonrasında da yapılan çalışmalarla bugün kullandığımız tanı kriterleri geliştirilmiştir.
HORMONLAR ÖNEMLİ!
Hastalık nasıl baş gösterir?
Beynimizde bir açlık merkezi, bir de tokluk merkezi vardır. Açlık merkezi uyarıldığında yemek yer; tokluk merkezi uyarıldığında ise yemeyi bırakırız. Vücudumuzda salgılanan bazı hormonlar, bu açlık ve tokluk merkezlerinin çalışmasını düzenlerler. Yemeye başlamamız öğrenilmiş bir davranıştır. Kişinin o anki psikolojik durumu, gıdanın görünümü, kokusu, lezzeti, sosyal ortam ve çevresel faktörler yeme miktarında etkili olur. Beynimizden ve bağırsaklarımızdan salgılanan bazı hormonlar da yeme olayında etkili olmaktadır. Tüm bu uyarıların karmaşık etkisiyle gıda alımında düzenleme, yeme ve doyma davranışı oluşur. Örneğin; acıktığımızda 'ghrelin' isimli hormon salgılanır ve yemeyi başlatır. Yemek yediğimizde salgılanan insülin ve leptin açlık merkezini bastırır, tokluk merkezini ise uyarır. Böylece kişi, doygunluk hissederek yemeyi bırakır. Bazı hormonal bozukluklar da (melatonin düzeylerinde azalma, leptin düzeylerinde azalma, kortizol düzeyinde azalma, hipotalamushipofiz- böbreküstü bezi ilişkilerinde bozulma gibi) bu hastalığın gelişmesine neden olmaktadır.
Hangi durumlarda bu hastalığa yakalanma riski artar?
Ailesel yatkınlık, mutsuz bir çocukluk dönemi geçirmiş olmak, kişinin başa çıkamayacağı kadar yoğun stres altında olması, süregelen psikiyatrik hastalıkların (depresyon, kaygı bozuklukları, kişilik bozuklukları, alkol- madde ya da kumar bağımlılıkları, dürtü kontrol bozuklukları gibi) varlığında, uyku getirici özelliği olan psikiyatrik ilaç kullanımı durumlarında, sabah kahvaltı alışkanlığı olmayan, sağlıksız diyet yapan (gün içerisinde yapılan aşırı disiplinli diyete tepki olarak gece uykuda kontrolun kalkması sonucu) ya da ana öğünü akşam yemeği olarak yiyenlerde bu hastalığa yakalanma riski artmıştır.
TEZCANLILARDA GÖRÜLÜYOR
Neden olur?
Kesin nedeni bilinmiyor. Genetik yatkınlık, hormonal bozukluklar, A tipi kişilik özellikleri dediğimiz tezcanlı, obsesif, strese eğilimli psikiyatrik hastalıklar, uyku bozuklukları ve uyku getirici özelliği olan bazı psikiyatri ilaçlarının kullanımı sonrasında ortaya çıkabilmektedir.
TEDAVİSİ KİŞİYE ÖZEL YAPILMALI!
Tedavisi var mı?
Evet. Bu hastalarda, inkar, direnç ve öfke tedaviyi güçleştirir ama etkin tedavisi mümkündür. Ancak şuna dikkat edilmelidir ki; tedavi kişiye özel olmalıdır. Davranış bozukluğunun şiddetine ve hastanın kendine özgü gereksinimlerine göre bir tedavi planı yapılmalıdır.
SEBEBİ BİLİNMELİ!
Peki nasıl tedavi edilir?
Eğer 'Uykuda Yeme Hastalığı'na neden olduğu bilinen bir hastalık saptanmış ise öncelikle onun tedavisi yapılmalı. Örneğin; antidepresan verilmiş birinde ilaç sonrası, bu hastalık gelişmişse önce bu ilaç kesilmelidir. Farmakolojik tedavide; dopaminerjik, opioid ve klonazepam etkin olarak kullanılmaktadır. İlaç tedavisinin yanı sıra, psikoterapi eğitimi almış bir psikiyatristten ve bir beslenme uzmanından profesyonel destek almak şarttır. Psikolojik destek sürecinde, kişinin duygusal problemlerini yemek yeme yoluyla bastırmaya çalışmaktan vazgeçmesi, problemlerini sağlıklı bir şekilde çözümlemeye çalışıp, duygu ve düşüncelerini etkili bir şekilde dile getirmesi hedeflenmelidir.
GECE OLSUN İSTEMEZLER, GERGİN OLURLAR!
- 'Uykuda Yeme Hastalığı'nın tipik belirtileri vardır. Bu belirtileri kısaca şöyle sıralayabiliriz:
- Genellikle sabah kahvaltısında iştahları yoktur. Açlık hissetmezler, çok az yerler ya da hiç yemezler, öğün atlarlar.
- Günlük kalori gereksinimlerinin yüzde 25'inden fazlasını akşam saatlerinde yedikleri yemekten alırlar.
- Gecenin bir yarısında bir şeyler yemek için uyanırlar. Bilinçsiz bir şekilde, otomatiğe bağlanmış davranışlarla mutfağa gidip, dolabı açıp ne bulurlarsa tıkınırcasına yerler.
- Yiyeceklerin hazırlanması sırasında yaşadıkları tehlikeler nedeniyle zarar görebilirler. (Aşırı sıcak içecekler içme, büyük ve kalın gıda parçaları yutarken, boğulmak gibi...)
- Gece atıştırırken şeker ve yağ ağırlıklı yüksek kalorili yiyecekleri tercih ederler. Bu tüketim bir süre sonra anormal derecede kilo alımına neden olur.
NORMAL DEĞİLLER!
- Genellikle sabah uyandıklarında gece olup bitenleri hatırlayamazlar. Bazı hastalar ise ne yaptıklarını hatırlarlar ve tekrarını engellemeye çalışırlar. Fakat bu önleyici metod, genellikle problemi çözmez.
- Buzdolabını kilitlemek, mutfağa alarm koymak, gece acıkmamak için akşam çok yemek ve evdeki yemek miktarını azaltmak geçici çözüm arayışlarından bazılarıdır.
- Sabahları yorgun kalkar, gün içerisinde de devamlı yorgunluk ve uyuma isteği hissederler.
- Yaşadıklarının normal bir durum olmadığını bilirler ve kendilerine engel de olamazlar. Bu durum nedeniyle de yoğun suçluluk, pişmanlık ve değersizlik duyguları yaşarlar.
- Yaşadıkları yoğun suçluluk duygusunun da katkısı ile bu hastaların büyük bir bölümünde olaya depresyon eşlik eder.
- Hastalar özellikle akşam saatleri yaklaştığında "Eyvah, yine gece uykumda yiyeceğim'' diye endişelenirler. Gece olsun istemezler, gergin, huzursuz ve sinirli davranışlar gösterirler.
- Uykuya dalmakta veya sürdürmekte zorluk çekerler, uyku kaliteleri belirgin şekilde bozulmuştur.
UYKUDA YARALANIR YA DA KAZA GEÇİRİRLER!
Hastalık, ne sıklıkta görülür?
Biz, bu rahatsızlığın toplumda yüzde bir ile üç arasında görüldüğünü biliyoruz. Ancak doktorların bu hastalığı sorgulaması ve hastaların da kendilerinde bu tanıdan kuşkulanıp, hekime gitmeleriyle oran tam anlamıyla belli olacaktır. Hastalığa yakalanma eğilimi her iki cinste de eşit sıklıkta görülür.
Nasıl teşhis edilir?
'Uykuda Yeme Hastalığı'nda gece, engellenemeyen, istem dışı yeme veya içme atakları vardır. Hasta normalde yemeyeceği çiğ tavuk ve et gibi besinleri tüketebilir. Yeme atakları ile ilişkili olarak uykusuzluk, uyku bölünmeleri, sabah yorgun kalkma, gün içerisinde aşırı uyuma isteği hissedebilir. Uykuda yaralanır ya da kaza geçirebilir. Sabahları iştahsızlık duyabilir.
DOĞRU TANI İÇİN UYKU MERKEZİNDE KALINMALI!
Tanımlanan belirtiler bu hastalığın tanısını koymak için yeterli mi?
Hayır. Yeterli değil. Çünkü bu tanımlanmış bulgular bir epilepsinin (sara hastalığı) de belirtisi olabilir. Bu nedenle detaylı bir öykünün ve hastalığın belli başlı kriterlerinin yanı sıra bu hastalarda epilepsinin olup olmadığına da bakmak gerekir. Ayırıcı tanı için hasta bir ya da birkaç gece uyku laboratuvarında hem beyin dalgalarının hem de uyku yapısının incelendiği bir aletle takip edilir. Ayrıca 'Uykuda Yeme Hastalığının' belirtileri buna çok benzeyen ama ataklar sırasında bilincin açık olması ve sabah olup bitenlerin hatırlanabilmesi ile farklılık gösteren 'Gece Yeme Sendromu'ndan ayırıcı tanısı mutlaka yapılmalıdır. Çünkü bu ikisinin tedavisi birbirinden farklıdır
Sabah
